2023 жылы винтаж және қайта сатылатын киім мен аяқ киім нарығының жаһандық айналымы 197 миллиард АҚШ долларына жетті. Оның үстіне, бұл көрсеткіш 2028 жылға қарай бір жарым еседен астам өсіп, 350 миллиард АҚШ долларына жетеді деген болжам бар. Тұтыну мәдениетінде тәнге жақын нәрсеге саналы көзқараспен қарау тренді Қазақстанды да айналып өтпеді. Посткеңестік кезеңдегі комиссиондық дүкендер ұмыт қалды. Олардың орнын әлдеқайда қымбат люкс-шоурумдар басты, әсіресе Алматының беделді аудандарында. Бұл жерлерде бағалар 1 миллион теңгеден асып кетуі мүмкін.
Қандай да бір жаңалық порталы, өмір салты туралы медиа немесе сән журналы болсын, қазақстандық баспасөз винтаж киім іздеуге арналған түрлі тізімдер мен ұсыныстарға толы. Дегенмен, мұндай тізімдер Алматыда ерекше винтаж бұйымдарын табу немесе гардеробты жеңілдету процесінің шынайы бейнесін көрсетпейді. Жеті ай бойы үш маусымды қамтып, мен қаламызда гардеробты жеңілдетудің барлық мүмкін әдісін қолданып көрдім. Осы уақыт ішінде бұл нарық пен қоғамымыз туралы көптеген мәлімет жинадым.
Киім-кешекті қайырымдылыққа беру?
Егер қажетсіз, бірақ сапалы киім-кешектерге жаңа өмір сыйлағың келсе, қайырымдылық ең айқын жол болып көрінеді. Алматыда кез келген адам таза, жақсы киім мен тіпті кітаптарды тастай алатын «Жылу» жазуы бар жәшіктерді табу оңай. Жоба 2017 жылдан бері су тасқынына дейін-ақ 750 000 қазақстандықты киіндіріп үлгерді.
Алайда мұнда да ескерілуі тиіс нюанстар бар: сіз берген барлық зат тікелей тұтынушыға жетпейді. Ұйым өкілдері қордың мақсаты «қайта тұтыну, қайта өңдеу, киімдерді өзгертуді және жаңартуды… (және) мұқтаждарға көмектесіп қана қоймай, табиғатты қорғауға, планетаның ластануын азайтуға ықпал ететінін» жасырмайды.
АҚШ-тың Қоршаған ортаны қорғау агенттігінің (EPA) жиі келтірілетін деректеріне сәйкес, қайырымдылыққа берілген киімдердің 84%-і ақырында қоқыс алаңдарына немесе қоқыс жағатын зауыттарға түседі. Климат мәселелерімен айналысатын адамдар Гананың Аккра қаласындағы қоқыс үйінділерінің кадрларына толы. Мұнда жаһандық солтүстіктен әкелінген тонна-тонна тоқыма қалдықтарының арасында мал жайылып жүреді.
Сол себепті қайырымдылық саласының мамандары мүмкін болған жағдайда адрестік көмектен бастауды ұсынады. Егер адрестік көмек көрсету мүмкін болмаса ғана, тұтынудың 100%-тік айналымын қамтамасыз ету қиын болатын қорлардың қызметіне жүгінуге кеңес беріледі.
Алматыдағы винтаж нарығының басқа қатысушыларымен жұмыс істеуді таңдасаңыз да, заттарыңыздың бір бөлігі (әрине, сіздің келісіміңізбен) «Жылу» қоры арқылы жаңа иесін табуы мүмкін екенін айта кеткен жөн.
Алматыдағы винтаж және джентрификация
Гардеробты азайту – шаршататын процесс. Бұл жерде қандай затты қайда беру керектігін шешіп қана қоймай, оларды тапсыру үшін уақыт табу да маңызды. «Жылу» қорының жәшіктері орталық және халық көп жүретін жерлерге, кейде тіпті кеңселерге әдейі қойылған.
Егер гардеробыңызды азайту арқылы аз да болса пайда тапқыңыз келсе, онда қазір Алматының орталығында негізінен люкс сегментіндегі комиссиондық дүкендер ғана қалғанын есте ұстау керек. Бұл дүкендер Dior немесе Michael Kors сияқты брендтерді қабылдауға қуана келіседі, бірақ қаншалықты сәнді болса да, Zara немесе Mango брендтеріне қарамайды.
Стильді бағалайтын, бірақ тек брендке сүйенбейтін комиссиондық дүкендер немесе жабылып қалды не тарихи орталықтан ығыстырылып жатыр, не Instagram арқылы жұмыс істеп, нақты мекенжайға тәуелдікті азайтты.
3-5 жыл бұрын жарияланған Алматыдағы винтаж дүкендерінің тізімдерінде бүгінде жабылған нүктелер көп кездеседі. Мұны пандемия әсерімен немесе әлемдегі стартаптардың 50%-тен астамы алғашқы 5 жыл ішінде сәтсіздікке ұшырайтынымен түсіндіруге болар еді. Бірақ бұл тенденция эклектикалық ассортименті мен демократиялық тәсілі бар дүкендерге тән болып, ал люкс сегментін айналып өтетінін байқауымыз бұл құбылыстың басқаша себебі бар екенін көрсетеді.
2024 жылға дейін, желтоқсан айының соңында, мұндай дүкендердің бірі Көк базар ауданына орналасқан кеңсесін 10 қаңтарға дейін босату туралы үй иесінің хабарламасын алды. Аталған дүкеннің сәттілігі сол — оларда Бостандық ауданында екінші нүкте болды. Шілде айының басында ол да жабылды, бірақ сол кезде олар таныс мекендерден шұғыл кетуге мәжбүр болды.
Бизнес сақталуы мүмкін болғанымен, қаланың рухы өзгереді, өйткені шағын және ерекше жобалар орталықтан ығыстырылады. Мен 2023 жылғы күзде қазір жоқ дүкен филиалына барғанымда, келушілердің жартысынан көбі алыс шетелден келген туристер болды. Олар Көк базар ауданына серуендеп, Орталық Азияның қолөнер винтажымен танысу үшін кірген еді.
Алматы бұл мәселеге тап болған алғашқы қала емес. Бір кездері джентрификация салдарынан Лондондағы Шордич пен Брик Лейн ерекше мәдениетті хипстерлер мен шығармашылық тұлғалар мекенінен техкорпорация қызметкерлері мен Сити мамандарының «алаңына» тез айналғанын көрген едім.
Ескі Алматының эклектикасын сақтауға деген аздаған үміт бар, себебі бұл ғимарат қазір коммерциялық жоба болса да, театр ретінде пайдаланылады. Алайда осы маңда сауда орталықтарының арасынан, кез келген басқа қалада табуға болатын франшизалардан ерекшеленетін осындай нәрсе қайта ашылады деп күту қиын.
Алматы орталығынан люкс емес винтаж дүкендерін ығыстыру тренді балалар киімімен сауда жасайтындарға әлі әсер етпеген. Дегенмен, кейбір люкс шоурумдары ересектер мен балалар киімдерін де қабылдайтынын ескерсек, бұл тек уақыттың еншісінде.
Алматылықтардың түсінігіндегі люкс санатындағы заттар
Егер сіз таныс мекенжайда винтаж дүкенін табатыныңызға сенімді болмасаңыз да, оның ішінен не табатыныңызды болжай аласыз. Алматының люкс комиссиондық шоурумдарының көпшілігінде олар қабылдайтын және қабылдамайтын заттар туралы нақты ережелер бар. Алайда Алматыда люкс деп саналатын заттар Париждегі люкс түсінігімен толық сәйкес келе бермейтінін де ескерген жөн. Міне, осыған қатысты бірнеше қызықты бақылау:
- Сөмкелердің бағасы 1 миллион теңгеден асатын Guess сияқты жерлерде, тіпті Uniqlo брендінің киімдерін де табуға болады. Соңғысы өзін бұқара нарыққа арналған сапалы бренд ретінде ұстанса да, Алматыда ол да люкс деп саналады.
- Бұл принцип керісінше де жұмыс істейді. Бір дүкен қызметкері түсіндіргендей, премиум брендтің заты «егер бұл бренд Қазақстанда аса танымал болмаса», қабылданбауы мүмкін.
- Мұндай дүкендер сырттай брендке шоғырланғандай көрінгенімен, қымбат аң терісінен тігілген шуба сияқты бұйымдар әрдайым атақты логотиптермен ерекшеленбейді. Мұнда мәселе материалдың элиталығында ғана емес. Мысалы, дүкен ағылшын жүнінен жасалған киімді бренд беделіне қарамастан қабылдамауы мүмкін.
- Әрбір дүкеннің өз аудиториясы бар, сондықтан брендтік заттардан бөлек, олардың өз мамандануы болады. Біреуі ағылшын жүнін бағалайды, басқалары америкалық мектептердің толстовкаларын іздейді, үшіншісі ерекше былғары бұйымдарды қалайды және т.б.
- Алматыдағы винтаж дүкендерінде өткен жылдың немесе жақында ғана шыққан маусымның киімі, тіпті сол күйінде болса да, нағыз винтаждан қымбат болуы мүмкін. Комиссиондық дүкендердің кейбірі заттың винтаждығына байланысты бағаны төмендетуді ұсынады. Бұл біздің нарықтың ерекшелігін әлемдік тенденциялардан айтарлықтай ерекшелендіреді. Батыс тұтынушылары қазіргі брендтік дүкендердегі киімдерден гөрі, 90-жылдардағы текстильдің сапасына көбірек сенеді.
Алматыда гардеробты азайтудан қанша табыс табуға болады?
Сапасыз киім сататын жоғарыда аталған қытайлық платформалардың танымалдығының кері жағы да бар. Әлемнің түкпір-түкпіріндегі сән блогерлері дизайнерлік заттарды әрдайым сатуға болатынын айтып, өздерінің үлкен гардеробтарын ақтайды. Бірақ Алматыда бұл қаншалықты мүмкін?
Қысқаша жауап — «иә», бірақ сіздің «иә»-ңызды «жоқ»-қа айналдыратын көптеген шарттар бар. Комиссия мөлшері: мұндай дүкендер комиссиялық негізде жұмыс істейді, бұл Алматыда зат құнының 30%-тен жартысына дейін ауытқиды. Кей жерлерде сіз өз бағаңызды ұсына аласыз, бірақ көбіне дүкен өз тәжірибесіне сүйене отырып баға қояды.
Жағдайы бірдей зат бір дүкенде әртүрлі бағаланып сатылуы мүмкін. Мысалы, мен бір комиссиондық шоурумнан 67,5% жеңілдікпен парфюмерия сатып алдым, ал сол дүкенде дәл сол зат кейін 27,5% жеңілдікпен сатылды. Тауар бағасы ұсынылғаннан кейін дүкен кейде бағаны түсіруді немесе белгілі бір сатып алушы үшін жеңілдік жасауды ұсынады. Бұл дүкендер орталықтағы коммерциялық орындардың қымбаттығына байланысты тауарды тез сатуға мүдделі. Заттарды фотоға түсіру, сипаттау, дүкен табу, ақпарат жіберу, сатып алушымен келісу және дүкенмен байланыста болу біраз уақытты қажет етеді. Бұл процессті пассивті табыс көзі ретінде қарастырмаған жөн, әсіресе бұл салада тәжірибеңіз болмаса.
Мысалы мен 4 сырт киім мен 2 жылы жемпірді сатуға тапсырдым. Солардың 5-еуі сатылып, 70 мың теңге пайда таптым. Оның ішінде екі пальто мен премиум брендтің жемпірлері болса да, бұл сома аса көп емес.
Алматының винтаж нарығындағы алғашқы қадамыңызда бұл процесті пассивті табыс ретінде қарастырудан аулақ болыңыз.
Делдалды айналып өту туралы
Капитализмнің ең жақсы қыры – тауар мен қызмет иелері мен тұтынушылар арасында жаңа делдалдық буын жасау. Әрине, дүкендер өз аудиториясын қалыптастырып, заттарыңызды сатып алушыларға ұсыну арқылы құнды қызмет көрсетеді. Бірақ бұл қызметке кететін комиссияның көлемі (30-50%) сіз үшін ақтала ма?
Егер сіз затыңызды сатуды ұйымдастыруға уақыт жұмсауға дайын болсаңыз, сәл көбірек күш салып, көбірек табыс табуға болады. XXI ғасырда онлайн-платформалар арқылы аудитория жинап алуға болады, олардың кейбіреуі тегін қызмет ұсынады.
Алайда барлығы сіз таңдаған қосымшаның алгоритмдері мен интерфейсіне байланысты. Платформаның танымалдығы заттарыңызды дәл сізге қажет тұтынушылардың көруін қамтамасыз етпейді. Мысалы, Қазақстанда танымал «адам адамға көмектеседі» деген ұранмен жұмыс істейтін сайт сәнді костюмдерді сату үшін емес, керісінше, тау шаңғысына арналған киімдерді іздейтін жер болуы мүмкін.
Егер сіздің затыңыз белгілі бір функцияны орындамайтын сәндік киім болса, фэшн-әуесқойларға арналған арнайы қосымшалар әлдеқайда тиімді.
Заттарыңызды «топқа» шығару үшін қосымша ақы төлемесеңіз де, сатылымнан комиссия ұстап қалуы мүмкін. Бірақ бұл комиссия дүкендерден әлдеқайда төмен, кейде тек 1000 теңге ғана болады.
Қазақстандық depop аналогы ретінде танылған платформаның артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Мысалы, ол брендтік киімдерге басымдық беретін интерфейспен қатар, брендсіз ерекше заттардың да назар аударуына мүмкіндік береді. Сондай-ақ, кез келген қаладағы тұтынушылар тауарларды жеткізіп ала алады.
Алайда, платформаның кейбір мәселесі менталитетке байланысты. Бір қолданушы киімнің өлшеміне көз жеткізуге, жеңілдік туралы келісуге бір күн жұмсап, интернет арқылы төлем жасау және карта тіркеу қажеттілігінен көңілі қалған. «Қауіпсіз мәміле» идеясын насихаттаса да, Қазақстанда бұл платформаға толықтай сенім қалыптастыру оңай емес.
Қалада орта сегменттегі заттарға екінші өмір жоқ
Егер бірнеше айлық тәжірибенің негізгі тұжырымын бөліп көрсетер болсақ, Алматыда орта баға сегментіндегі винтажды киімдердің екінші нарығы өте шектеулі екені анықталды. Еуропадан әкелінген орта сегменттегі киімдерді қайталама нарықтан сатып алуға немесе оларды қайырымдылыққа беруге болады. Бірақ мұндай заттардан пайда көру екіталай. Бұл олардың көпшілігінің бастапқы иелерінің шкафтарына жиналып қалуы немесе қоқысқа тасталуы мүмкін екенін білдіреді. Бұл жағдай еліміздің «жасыл» экономикаға көшу мақсатына сәйкес келмейді.
Қазақстандағы бренд дүкендерінде 30-60 мың теңгеден жоғары тұратын киімдер орта сегментке жатады. Қазіргі ең төменгі жалақы 85 мың теңге болған жағдайда мұндай киімдер көпшілікке қолжетімсіз. Алайда 2022 жылғы Қаңтар оқиғасы көрсеткендей, бұл киімдер біздің қоғамның едәуір бөлігі үшін өте тартымды. Жауабы күтпегендей көрінгенімен, айқын. Американдық Voxвинтажды киімдерге арналған дүкендердің «джентрификациясы» туралы айта отырып, бүгін винтаж киімдерін кім және не үшін сататынын және сатып алатынын талдаған. Алматыдағы жағдай да осыған ұқсас. 2022 жылғы Қаңтар оқиғасында киімдерді алу үшін ұрлыққа барған адамдар мен винтажды шоурумдарда шопиң жасайтындардың әлеуметтік топтары бір-біріне мүлде қарама-қарсы. Алматыда винтаж неформал, шығармашыл адамдар үшін емес, қаржылық жағдайы жақсы адамдар үшін сәнді әрі ерекше дүкенге немесе қымбат бутиктерге кірудің тағы бір нұсқасы ретінде қарастырылады.
Пікір қалдыру үшін өз аккауныңызға кіріңіз.