Алматы әкімдігі мемлекет қаржысын жұмсауымен танымал. Олардың кейбірі туралы бұрын да жазғанбыз. Мәселен, қала әкімі Ерболат Досаевқа қатысты сынға мониториң жүргізуге 260 миллион теңге бөлу, 71 миллион теңгеге 20 минуттық дрон шоуы немесе 9 миллион теңгеге «отбасылық құндылықтарды насихаттау» байқауын өткізу.
Бұл материалда Factcheck.kz редакциясы оңтүстік астананың топ-менеджерлеріне қымбат көліктерді жалға алуға мемлекеттік бюджеттен қанша қаржы жұмсалатынын айтып береді.
12 айға көлікті 219 млн-ға жалға алу
Мемлекеттік сатыпалым порталының мәліметі бойынша, Алматы қаласы әкімінің аппараты жылына екі рет автокөлікті жалға алу келісімін жасайды. Бірінші келісімшартқа 2024 жылғы 15 қаңтарда қол қойылып, ақпан айының соңына дейін жарамды болды. Мәміле сомасы – 36 751 412 теңге.
Техникалық ерекшелікке сәйкес, әкім Досаев пен оның қарамағындағыларға екі айға 14 көлік қажет болған. Олар: шыққан жылы 2019-дан ерте емес сегіз өкілдік автокөлік, 2018 жылдан ерте емес жоғары орта санаттағы төрт автокөлік және 2017 жылдан ерте емес 18 орындық екі шағын автобус.
Сондай-ақ 14 жүргізуші, бір диспетчер, бір медицина қызметкері және екі инженерлік-техникалық қызметкерді тарту қажет болды. Автокөлікті жөндеу, техникалық қызмет көрсету, қажет болған жағдайда ауыстыру да жеткізушінің міндетінде. Бұл ретте, жұмыс кестесі нақтыланбаған, автокөліктер әкімдіктің талабы бойынша ұсынылуы тиіс;
Мұндай тендерлердің сипаты ешқашан белгілі бір автокөлік маркасын көрсетпейтінін ескеріңіз. Оның орнына тапсырыс беруші шығарылған жылын, қозғалтқыштың көлемін, орындықтардың санын және басқа да техникалық сипаттамаларын көрсетеді.
Биыл екінші келісімшарт сәуір айында жасалды, бірақ іс жүзінде ол 10 айға есептелгендіктен бірінші наурыздан бастап күшінде болды. Оның құны 183 756 990 теңге болса, әкімдік 55 127 048 теңге төледі.
Бұл жерде әңгіме шыққан жылы 2022, 2019 және 2013 ерте емес үш жоғары санатты автокөлікті, 2019 жылдан ерте емес бір өкілдік автокөлікті, 2010 жылдан ерте емес орта санатты автокөлікті және 2017 және 2009 жылдан ерте емес екі шағын автобусты беру туралы. Әйтпесе, талаптар өзгерген жоқ, тек тізімдегі барлық көлікке арналған тұрақ әкімдік ғимаратынан 10 шақырымнан аспайтын жерде орналасуы керектігі түсіндірілді.
2024 жылы Алматы қаласы әкімінің аппараты автокөлікті жалға алуға барлығы 220 508 402 теңге жұмсағаны белгілі болды. Барлық келісім-шартта әкімдіктің ведомстволық бағынысты ұйымы – Алматы қаласының Шаруа басқармасымен жасалған.
Бұл баға, бұрынғы бағадан қымбат па?
2023 жылғы бірінші келісім бойынша мемлекеттік бюджетке 30 437 946 теңге, ал екіншісі 151 995 123 теңге болды. Жалпы сома 182 433 069 теңге, бұл биылғы жылмен салыстырғанда 40 миллион теңгеге жуық арзан.
2022 жылы әкім аппараты әкім мен оның қарамағындағыларға автокөлік алуға 146 934 820 теңге жұмсады: бірінші рет 23 800 теңге, екінші рет 123 134 628 теңге. 2021 жылы жалпы сома 182 823 396 теңгені құрады: жыл басында әкімдік 77 044 762 теңге, одан кейін 105 778 634 теңге төледі. Ал 2020 жылы – 208 556 127 теңге: бірінші шарттың жалпы сомасы 72 780 758 теңге, ал екіншісі – 135 775 369 теңге.
Бұл келісім-шарттардың басым бөлігі тікелей, конкурссыз жасалғаны да көңіл аударарлық. Сонымен қатар, кейбір шарттарда тапсырыс берушінің тендерге ашық конкурс жариялағаны, бірақ соңында олар мемлекеттік сатыпалымның сәтсіз аяқталуы үшін бәрібір бір көзден алу тәсілімен жасалғанын көрсетеді (мысалдар мында, мында және мына жерде).
Алматы қаласы әкімінің аппараты тек жоғары басшылыққа ғана емес, сонымен қатар аудан әкімдіктеріне немесе ведомстволық бағыныстағы басқармаларға да көліктерді жалға беруімен осындай үлкен сомалар мен көліктердің саны ақталған сияқты көрінуі мүмкін. Алайда олай емес. Тіпті, бұл ұйымдардың барлығы да Алматы қалалық техникалық қызмет көрсету басқармасымен көлікті жалға алу бойынша миллион долларлық келісім-шарттар жасайды.
Мәселен, биыл Жетісу ауданы әкімінің аппараты 9 904 761 теңгеге, Әуезов ауданы әкімдігі 10 363 094 теңгеге, Алмалы ауданының әкімдігі 9 976 326 теңгеге, Науырзбай ауданы әкімдігі 9 976 326 теңгеге және т.б. тиісті келісім-шарт жасасқан. Бұл Алматы қаласының әкімдік құрылымына кіретін әртүрлі басқармаларына да қатысты (мысалдар мында, мында және мына жерде).
Заң бәрін көре бермейді…
Техникалық шарттарда жалға алынған көліктердің үлгілері ешқашан көрсетілмегенімен, журналистер Алматы әкімдігінің балансында қандай көліктер бар екенін бірнеше рет айтқан болатын. Мәселен, шенеуніктердің айтуынша, әкімдіктің автопаркінде 160 автокөлік болса, оның жүзі мемлекеттік қызметкерлердің қызметтік сапарларына арналған.
Ресми ақпаратқа сәйкес, автопаркке Toyota Land Cruiser, Toyota Hiace, Toyota Coaster, Kia K900, Skoda Superb 2018, Kia Cadenza 2015, Kia Quoris 2013 және Mercedes-Benz Sprinter сияқты модельдер кіреді. Алайда BES.media журналистері оңтүстік астананың жоғары лауазымды шенеуніктерінің де жол жүру үшін Mercedes-Benz S400, Mercedes-Benz S500 немесе алты литрлік Mercedes-Maybach S680 сияқты қымбат көліктерді пайдаланатынын анықтады.
Жағдай қызық, себебі 2019 жылы қазақстандық мемлекеттік органдарға шетелде шығарылған көліктерді сатып алуға тыйым салынды. Заң тек отандық өндірушілерден мемлекеттік сатыпалым мен жалға беруді белгіледі. Кейін бұл заң қайта қаралып, 2020 жылы мемлекеттік органдар мен ұлттық компанияларға көлік пен жиһаз сатып алуға үш жылдық мораторий енгізілді.
Осы уақыт ішінде шенеуніктер көліктерді жалға алған. Алайда 2023 жылдың ортасында мораторий қолданысын тоқтатты және содан бері Қаржы министрлігінің мәліметінше, мемлекеттік органдар көлік сатып алуға 26,8 млрд теңге жұмсаған.
